Bệnh quai bị là bệnh rất phổ biến, xuất hiện ở nhiều quốc gia trên thế giới với tỷ lệ mắc cao ở những vùng dân cư đông, có điều kiện sống kém hoặc những nơi có khí hậu lạnh. Ở nước ta bệnh quai bị có thể xảy ra quanh năm, tuy nhiên bệnh thường tập trung mạnh vào những tháng thu đông ở các tỉnh miền Bắc và Tây Nguyên tỷ lệ mắc bệnh dao động từ 10 đến 40 ca trên 100 ngàn dân. Quai bị đã có vắc xin phòng ngừa, tuy nhiên việc tiêm phòng vẫn chưa được phổ biến rộng rãi, do đó tỷ lệ mắc bệnh gần như không khi giảm trong vòng 10 năm trở lại đây.
Bệnh quai bị không phải là bệnh gây nguy hiểm đến tính mạng, tuy nhiên bệnh vẫn có khả năng gây ra những biến chứng nguy hiểm nếu người bệnh chủ quan, chậm trễ trong việc điều trị. Bệnh gây ra bởi virus Mumps, thuộc họ Paramyxoviridae, lây qua đường hô hấp, qua dịch tiết mũi họng khi khạc nhổ, hắt hơi… Vào khoảng 2 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng và 6 ngày khi triệu chứng biến mất là giai đoạn bệnh quai bị dễ dàng lây nhất. Bệnh quai thông thường sẽ trải qua các giai đoạn sau:
- Giai đoạn ủ bệnh: không xuất hiện triệu chứng, kéo dài khoảng 2 – 3 tuần kể từ khi cơ thể bị nhiễm virus,
- Giai đoạn khởi phát: xuất hiện các triệu chứng như đau ở góc hàm, sốt, đau đầu, sưng đau một hoặc 2 tuyến nước bọt mang tai, kéo dài khoảng 3 ngày.
- Giai đoạn toàn phát: triệu chứng rầm rộ, tuyến mai tai sưng to ở cả 2 bên, sốt nhẹ hoặc sốt cao, cơ thể mệt mỏi, da tại vùng sưng có màu đỏ, kéo dài khoảng 5 – 7 ngày.
- Giai đoạn phục hồi: triệu chứng toàn thân sẽ thuyên giảm, giảm sốt, tuyến tai bớt sưng, sau đó khỏi hẳn.
Virus paramyxo gây bệnh quai bị có khả năng tồn tại lâu ở môi trường bên ngoài cơ thể: từ 30 – 60 ngày ở nhiệt độ 15 – 20 độ C, tồn tại từ 1 đến 2 năm ở nhiệt độ – 25 đến -70 độ C nhưng có thể bị diệt nhanh chóng ở nhiệt độ trên 56 độ C hoặc dưới ánh sáng mặt trời, hóa chất khử khuẩn chứa Clo, chất khử khuẩn bệnh viện…
Quai bị lây lan trực tiếp qua đường hô hấp khi người lành hít phải các virus từ người bệnh, sau đó virus sẽ bám vào niêm mạc mũi miệng và di chuyển đến nội tạng của người mắc thông qua đường máu rồi gây bệnh. Trong các giai đoạn của bệnh quai bị kể trên, giai đoạn khởi phát là thời kỳ có khả năng lây lan mạnh mẽ nhất. Trong một số trường hợp người mang virus quai bị tuy không có triệu chứng mắc bệnh nhưng vẫn có khả năng lây truyền virus cho người khác.