Chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng là một lộ trình ăn uống đặc biệt được thiết kế để bổ sung nhanh những dưỡng chất mà trẻ em suy dinh dưỡng còn thiếu. Vậy, trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì? Chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng như thế nào là đúng? Hãy cùng Nutrihome tìm hiểu ngay trong bài viết sau.
Suy dinh dưỡng trẻ em là gì?
Suy dinh dưỡng trẻ em là tình trạng cơ thể trẻ bị thiếu hụt nghiêm trọng năng lượng và các chất dinh dưỡng, từ đó làm suy giảm khả năng trao đổi chất, suy yếu hệ miễn dịch, sa sút trí lực và ảnh hưởng toàn diện đến các hoạt động sống bình thường khác của trẻ.
Theo báo cáo từ Bộ Y Tế Việt Nam, tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng dưới 5 tuổi tại Việt Nam là 19.6%, trong khi tỷ lệ này ở nhóm trẻ em từ 5 – 19 tuổi lên tới 27%. Trong đó, khu vực có nhiều trẻ em suy dinh dưỡng nhất tại Việt Nam là ở các vùng núi phía Bắc, Tây Nguyên và khu vực miền Trung.
Một số dạng suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ
Tùy theo thành phần dưỡng chất mà cơ thể thiếu hụt, các chuyên gia sẽ phân chia suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ thành những loại khác nhau.
1. Suy dinh dưỡng protein – năng lượng (PEM)
Theo Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia, suy dinh dưỡng Protein – Năng lượng (PEM) là tình trạng bệnh xảy ra khi khẩu phần ăn của trẻ thiếu đạm và năng lượng (calo) trong suốt một thời gian dài. Biểu hiện của PEM là khiến trẻ chậm lớn, nhẹ cân hoặc / và thấp còi hơn so tuổi, thể lực yếu, trí tuệ chậm phát triển hơn các bạn cùng trang lứa.
2. Thiếu vi chất dinh dưỡng (vitamin và khoáng chất)
Thiếu vi chất dinh dưỡng thường được gọi là “suy dinh dưỡng thể ẩn” ở trẻ em. Hiện tượng này xảy ra khi trẻ không được cung cấp đủ bất kỳ loại vi chất nào trong số 13 vitamin và 14 khoáng chất thiết yếu sau:
- Vitamin: A, B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12, C, D, E, K,…
- Khoáng chất: Canxi, sắt, kẽm, magiê, i-ốt, đồng, kali, natri, phốt pho, mangan, selen, crom, cobalt, molybdenum,…
Việc thiếu đi các dưỡng chất này khiến bé suy giảm khả năng miễn dịch, thường xuyên có các biểu hiện như chán ăn, rụng tóc, giòn xương, còi cọc, học tập sa sút, dễ mắc các bệnh vặt,…dù bề ngoài có thể trông bé rất khỏe mạnh và bụ bẫm.
Nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ em
Theo Ths.Bs Nguyễn Duy Anh Tùng – Bác sĩ dinh dưỡng tại Hệ thống phòng khám dinh dưỡng Nutrihome, có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ em. Trong đó, phần lớn những nguyên nhân này đều đến từ chế độ dinh dưỡng và cách chăm sóc trong giai đoạn từ lúc người mẹ mang thai đến khi trẻ tròn 2 tuổi.
Vì thế, việc xác định chính xác nguyên nhân có thể giúp bố mẹ chọn lựa được chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng phù hợp. Cụ thể:
- Giai đoạn mang thai: Dinh dưỡng của mẹ trong thai kỳ bị thiếu hụt hoặc mất cân đối dẫn đến tình trạng bào thai bị suy dinh dưỡng, trẻ sinh non, thiếu cân,…kéo dài cho đến khi trẻ lớn lên và trưởng thành.
- Giai đoạn 6 tháng đầu sau sinh: Đây là giai đoạn bé nên được bổ sung dinh dưỡng hoàn toàn thông qua sữa mẹ. Tuy nhiên, nếu mẹ thiếu sữa, mất sữa hoặc sữa mẹ thiếu chất nên không đáp ứng được nhu cầu dinh dưỡng của trẻ, khiến trẻ bị suy dinh dưỡng.
- Giai đoạn ăn dặm: Cho trẻ ăn dặm sai cách, sai thời điểm, sai chế độ hay sai cách chế biến…cũng có thể khiến trẻ bị suy dinh dưỡng. Đặc biệt, trẻ trong giai đoạn ăn dặm rất dễ mắc phải 3 hội chứng biếng ăn phổ biến gồm biếng ăn tâm lý / sinh lý / bệnh lý, khiến trẻ cực kỳ dễ bị suy dinh dưỡng nếu bố mẹ không lựa chọn đúng cách nuôi dưỡng phù hợp.
Những dấu hiệu của trẻ bị suy dinh dưỡng
Bố mẹ có thể nhận biết trẻ bị suy dinh dưỡng sớm và có biện pháp điều trị kịp thời thông qua những biểu hiện sau:
- Cân nặng, chiều cao của trẻ dưới chuẩn hoặc trong suốt 2 – 3 tháng, trẻ không tăng cân và cũng không có dấu hiệu tăng trưởng chiều cao;
- Các cơ nhão, kém săn chắc dần và lớp mỡ cũng giảm dần;
- Da xanh xao hoặc trắng nhợt nhạt hơn mức bình thường;
- Trẻ hay quấy khóc, không thích vận động;
- Khó ngủ và dễ giật mình trong khi ngủ;
- Chậm biết đi;
- Mọc răng chậm, ít mọc tóc và dễ bị rụng tóc;
- Sức đề kháng kém nên dễ mắc các bệnh về tiêu hóa và dễ bị nhiễm trùng.
Ba mẹ cần thường xuyên theo dõi sự phát triển thể trạng và tình hình sức khỏe của bé để phát hiện các dấu hiệu suy dinh dưỡng kịp thời.
Cách chăm sóc trẻ bị suy dinh dưỡng
Trong quá trình chăm sóc trẻ bị suy dinh dưỡng, bố mẹ nên chú ý đến những phương diện sau:
1. Vệ sinh ăn uống
- Trong chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng, bố mẹ cần chú ý cho trẻ ăn thực phẩm nấu chín kỹ (không ăn đồ tái) và uống nước đun sôi để nguội;
- Về nguyên liệu, bố mẹ cần chọn lọc nguồn thực phẩm sạch, an toàn, tốt nhất là lựa chọn thực phẩm có chứng nhận Organic (hữu cơ) để chế biến thức ăn dặm cho bé.
- Thức ăn dặm sau khi nấu xong nên cho trẻ ăn ngay, tránh để nguội ở nhiệt độ phòng quá 3 tiếng hay để ngăn mát tủ lạnh quá 3 ngày;
- Thường xuyên tiệt trùng dụng cụ ăn uống của trẻ bằng nước sôi để đảm bảo không còn mầm bệnh gây hại cho bé;
2. Vệ sinh cá nhân
Bố mẹ nên:
- Tập thói quen giữ gìn vệ sinh chân tay, răng miệng cho trẻ bằng cách tạo thói quen rửa tay, đánh răng cho trẻ;
- Khi tắm rửa cho trẻ, bố mẹ cần ưu tiên sử dụng nước sạch, pha nhiệt độ ấm vừa phải. Tắm xong, trẻ cần được lau khô nhanh và quấn chăn để tránh bị hạ thân nhiệt đột ngột hoặc bị cảm cúm do gió lùa.
- Chú ý không để trẻ mút tay, đưa đồ chơi bẩn lên miệng, lê la trên mặt đất để tránh các bệnh giun sán.
3. Vệ sinh môi trường
Cha mẹ cần chú ý thực hiện vệ sinh định kỳ nhà cửa mỗi tuần 1 – 2 lần. Đảm bảo cung cấp cho trẻ một không gian thông thoáng, sạch sẽ, không có mùi ẩm mốc hay không có vũng nước đọng. Bên cạnh đó, mọi vật dụng mà trẻ tiếp xúc như bàn, ghế, chăn – ga – gối – đệm, đồ dùng và đồ chơi cũng cần được vệ sinh thường xuyên.
4. Khích lệ trẻ
Khi bé vui vẻ, con sẽ thường có cảm giác ăn ngon miệng và hệ tiêu hóa cũng hoạt động hiệu quả hơn. Do đó, trong các bữa ăn, bố mẹ nên tạo ra bầu không khí sôi động, khuyến khích trẻ ăn uống.
Bố mẹ tuyệt đối không nên thấy trẻ ăn ít mà dọa nạt, quát mắng để bắt trẻ ăn. Việc làm này sẽ vô hình trung gây ra chứng biếng ăn tâm lý, khiến trẻ sợ ăn và khiến tình trạng suy dinh dưỡng càng nặng thêm.
5. Chăm sóc khi trẻ bị bệnh
Khi trẻ bị ốm, đặc biệt là khi mắc bệnh tiêu chảy, viêm đường hô hấp, bố mẹ cần biết cách điều trị cơ bản tại nhà sau đó hãy đưa trẻ đến bác sĩ đa khoa hoặc bác sĩ nhi gần nhất càng sớm càng tốt. Bên cạnh điều trị bằng thuốc, bố mẹ cần chú ý đến chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng để giúp trẻ khỏi bệnh và hồi phục nhanh chóng.
Các lưu ý quan trọng khi chăm sóc trẻ suy dinh dưỡng
Ngoài việc sắp xếp chế độ ăn hợp lý thì bố mẹ cũng cần bổ sung kiến thức và kĩ năng chăm sóc trẻ suy dinh dưỡng. Dưới đây là một số điều bố mẹ cần lưu ý trong quá trình chăm sóc cho bé:
1. Bổ sung vitamin D
Vitamin D giúp bé gia tăng hấp thụ canxi và phốt pho ở ruột vào máu; từ đó, hỗ trợ làm gia tăng mật độ khoáng chất trong xương, ngăn ngừa bệnh còi xương. Tuy nhiên, tầm quan trọng của vitamin D với trẻ suy dinh dưỡng không chỉ dừng lại đó. Trong cơ thể, vitamin D còn được xem là một loại steroid hormone (nội tiết tố steroid) có liên quan đến hàng loạt quá trình trao đổi chất của enzyme (enzyme metabolism) và cũng là chỉ báo quan trọng (precursor) cho quá trình tổng hợp hàng loạt các hóc môn khác trong cơ thể.
Thông thường, 90% lượng vitamin D trong cơ thể chủ yếu được da tổng hợp dưới ánh sáng mặt trời, 10% còn lại được hấp thụ từ thức ăn. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy, bổ sung vitamin D qua đường uống cho hiệu quả hấp thụ vitamin D cao gấp 20 đến 30 lần việc tắm nắng. Vì thế, bố mẹ nên cân nhắc cho trẻ tắm nắng thường xuyên kết hợp với việc dùng thêm các chế phẩm bổ sung vitamin D khác do bác sĩ chỉ định để cung cấp đủ lượng vitamin D mà bé thiếu hụt. Trong mọi trường hợp, bố mẹ tuyệt đối không nên chỉ trông cậy vào việc tắm nắng mà quên đi việc cho trẻ dùng thuốc vitamin D theo chỉ định của bác sĩ.
2. Massage cơ thể cho trẻ
Trẻ suy dinh dưỡng thường có hệ tuần hoàn kém nên bố mẹ có thể massage cơ thể cho trẻ mỗi ngày để giúp máu lưu thông dễ dàng hơn, từ đó kích thích cơ thể phát triển.
Bên cạnh đó, massage giúp sản sinh hormone melatonin – một loại hormone thư giãn, xua tan cảm giác căng thẳng, giúp bé ngủ nhanh hơn, ngủ sâu hơn để phát triển toàn diện. Khi xoa bóp, bố mẹ nên dùng lực tay nhẹ nhàng, tránh làm đau bé. Trong quá trình massage, bố mẹ cũng có thể giúp trẻ vận động tay chân nhẹ nhàng.
3. Tham gia hoạt động dưới nước
Trẻ hoàn toàn có thể tập bơi ngay từ khi 3 tháng tuổi. Việc chơi với nước giúp trẻ phát triển tất cả các nhóm cơ, nhất là các cơ bắp ở chân, tay và ngực. Ngoài ra, các hoạt động dưới nước còn có khả năng kích thích cơ thể bài tiết hormone tăng trưởng GH (Growth Hormone), giúp bé ăn mau chóng lớn, nhanh chóng thoát khỏi bệnh suy dinh dưỡng.
4. Leo trèo
Leo trèo là hoạt động thể chất giúp kéo duỗi hệ thống cơ – xương – khớp, làm tăng chiều dài của cột sống và kích thích cơ thể bài tiết hóc môn tăng trưởng. Cha mẹ không nên cấm cản mà hãy chủ động quan sát, theo dõi để đảm bảo an toàn cho bé. Tốt nhất, bố mẹ nên định kỳ đưa bé ra các khu vui chơi trẻ em để trẻ được thỏa sức leo trèo, chạy nhảy mà vẫn đảm bảo an toàn.
Chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng
Khi bị suy dinh dưỡng, ngoài biếng ăn, trẻ thường có các triệu chứng đi kèm khác như rối loạn tiêu hóa và sức đề kháng kém. Vì thế, cách chăm sóc trẻ suy dinh dưỡng cũng như chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng ở những cấp độ khác nhau cũng có những khác biệt nhất định. Cụ thể:
1. Thể vừa và nhẹ (độ I và độ II)
- 6 tháng đầu đời trẻ cần được bú mẹ hoàn toàn và đầy đủ. Trong trường hợp mẹ bị thiếu hay mất sữa, bé cần được bổ sung dinh dưỡng qua sữa công thức theo đúng tháng tuổi.
- Bước vào giai đoạn ăn dặm, mẹ có thể tăng dần số lượng bữa ăn cho trẻ trong khi vẫn đảm bảo bé bú đủ lượng sữa cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ theo khuyến cáo.
- Với trẻ từ 2 – 5 tuổi, bố mẹ hãy cho bé ăn uống đầy đủ cả chất và lượng theo đúng khuyến cáo của Viện Dinh dưỡng Quốc gia.
2. Chế độ ăn với trẻ suy dinh dưỡng nặng (độ III)
Đối với trẻ bị suy dinh dưỡng nặng, bố mẹ cần lập tức đưa bé đến bệnh viện nhi khoa gần nhất để được thăm khám và cấp cứu dinh dưỡng kịp thời. Sau đó, bố mẹ cần tuân thủ mọi chỉ định của bác sĩ, cho bé ăn nhiều bữa trong ngày và tăng dần lượng calo. Ngoài ra, có thể cho bé dùng sữa cao năng lượng nhưng phải theo chỉ định của các chuyên gia dinh dưỡng.
Trẻ em suy dinh dưỡng nên ăn gì?
“Trẻ em suy dinh dưỡng nên ăn gì?” là vấn đề được rất nhiều bậc phụ huynh quan tâm. Để trả lời những băn khoăn này, Nutrihome sẽ gợi ý cho bạn một số lưu ý quan trọng sau.
1. Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho bé
Trong giai đoạn từ 0 – 24 tháng tuổi thì sữa mẹ luôn là nguồn dinh dưỡng phong phú và hoàn chỉnh nhất cho sự phát triển của bé. Ngoài ra, sữa mẹ còn chứa dồi dào nguồn kháng thể tự nhiên, rất tốt cho hệ miễn dịch của trẻ.
Do đó, nếu bé bị suy dinh dưỡng thì mẹ nhất định phải cho con bú ít nhất đến khi bé đạt 12 – 24 tháng tuổi; đồng thời, kết hợp cùng một chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng chứa đầy đủ vi chất và năng lượng để giúp trẻ nhanh chóng lấy lại nhịp tăng trưởng khỏe mạnh.
2. Nấu đặc
Nếu trẻ bị suy dinh dưỡng trong giai đoạn ăn dặm, bé cần được làm quen dần với thức ăn từ loãng đến đặc bởi thực phẩm càng đặc thì mật độ năng lượng càng cao. Trong thời điểm này, mỗi ngày bố mẹ có thể cho bé ăn 2 chén bột khuấy đặc như hồ chứa đủ 4 nhóm chất đạm, đường bột, chất xơ và chất béo.
3. Tăng bữa ăn
Thay vì cho trẻ ăn quá nhiều trong một bữa, bố mẹ nên chia khẩu phần ăn ra thành nhiều cữ, bao gồm 3 – 4 cữ chính và 2 – 3 cữ phụ, chi tiết như sau:
- Với trẻ từ 6 – 24 tháng tuổi: Bên cạnh 3 – 4 cữ bú sữa, mẹ cần cho bé ăn dặm thêm khoảng 2 – 3 bữa / ngày.
- Với trẻ từ 3 – 5 tuổi: Trẻ thường cần ăn khoảng 5 đến 6 bữa / ngày; trong đó bao gồm 3 bữa chính (bắt buộc) và 2 – 3 bữa phụ (tùy chọn).
4. Tăng lượng protein và thực phẩm giàu năng lượng
Để hồi phục và phát triển bình thường, nhu cầu năng lượng và protein của trẻ suy dinh dưỡng cần được nâng cao. Bố mẹ có thể xây dựng chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng với lượng calo tăng dần từ 90 – 150 calo/kg/ngày và lượng protein tăng từ 2g – 7 g/kg/ngày. Hãy lưu ý sử dụng các thực phẩm giàu đạm có nguồn gốc từ cả thực vật lẫn động vật.
5. Tăng dầu mỡ
Năng lượng trong chất béo có thể cao gấp đôi so với đường bộ và đạm. Do đó, nếu bé bị suy dinh dưỡng thì tăng lượng dầu mỡ trong mỗi bữa ăn sẽ cung cấp nhiều năng lượng hơn cho bé.
6. Bổ sung vi chất dinh dưỡng cần thiết cho bé
Việc bổ sung những dưỡng chất cần thiết như vitamin và muối khoáng sẽ giúp bé phục hồi tình trạng dinh dưỡng. Một số vi chất quan trọng được bổ sung đầy đủ như vitamin A, D, B6, B12, sắt, kẽm…có thể giúp bé ăn ngon và tăng cân.
Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì?
Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung gì luôn là băn khoăn của rất nhiều bậc bố mẹ. Khi xây dựng thực đơn cho trẻ suy dinh dưỡng, bố mẹ cần bổ sung cho trẻ những nhóm dưỡng chất sau:
1. Tinh bột
Tinh bột là nguồn cung cấp nguồn năng lượng dồi dào cho các hoạt động của cơ thể. Bố mẹ có thể cho bé bổ sung 2 dạng tinh bột bao gồm: tinh bột nhanh thông qua cơm trắng, bún, phở,… và tinh bột chậm gồm gạo lứt, khoai lang, yến mạch, các loại đậu,…
2. Protein
Đạm hay protein là dưỡng chất quan trọng giúp xây dựng các mô và tế bào trong cơ thể con người. Vì thế nếu muốn trẻ phát triển khỏe mạnh, cơ thể rắn chắc, bố mẹ nên cho bé ăn các loại thực phẩm giàu đạm như sữa, trứng, thịt bò, heo, hải sản (tôm, cá, cua).
3. Chất xơ
Chất xơ đóng vai trò rất quan trọng với hệ tiêu hóa của bé bởi chúng vừa giúp nhuận tràng, vừa giúp tăng cường hệ lợi khuẩn đường ruột, hỗ trợ bé hấp thu chất dinh dưỡng tốt hơn. Bố mẹ có thể bổ sung chất xơ vào chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng với rau xanh, các loại đậu và trái cây (đặc biệt là mận, lê, bưởi,…)
4. Chất béo
Chất béo vừa giúp bổ sung năng lượng, vừa có vai trò như chất dung môi vận chuyển các vitamin thẩm thấu tốt hơn đến các bộ phận trong cơ thể. Vì vậy, việc bổ sung chất béo có nguồn gốc thực vật (dầu đậu nành, dầu hướng dương…) hay các loại chất béo động vật như mỡ cho bé là điều rất cần thiết.
5. Canxi
Canxi có vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển cấu trúc xương của cơ thể. Nếu muốn bé không bị còi cọc, chậm phát triển chiều cao thì trong mỗi bữa ăn, bố mẹ hãy bổ sung thêm sữa, phô mai, đậu tương, cá…cho bé.
6. Kẽm
Kẽm là dưỡng chất quan trọng giúp tăng khả năng hấp thu, tổng hợp các vitamin và khoáng chất cho cơ thể. Quan trọng nhất là kẽm còn giúp tăng cảm giác ngon miệng, giải quyết chứng biếng ăn, rỗi loại vị giác ở trẻ suy dinh dưỡng. Do vậy, trong các bữa ăn của bé nên có thêm thực phẩm giàu kẽm như thịt bò, hải sản, ngũ cốc nguyên hạt.
7. Vitamin D
Vitamin D có lợi cho việc hấp thụ canxi và khiến xương chắc khỏe. Để trẻ phát triển tốt hơn thì trong các bữa ăn của con không thể thiếu các thực phẩm giàu vitamin D như sữa, lòng đỏ trứng gà, cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu, gan bò, gan heo,…
8. Vitamin A
Vitamin A tốt cho mắt cũng như giúp tăng cường hệ thống miễn dịch của bé. Nếu muốn con khỏe mạnh, ít bị bệnh vặt thì khi bố mẹ nên bổ sung vào bữa ăn của con những loại rau củ có màu xanh, vàng, đỏ như gấc, đu đủ, cà chua, cà rốt,…hoặc các thực phẩm như gan, trứng, sữa,…
Hướng dẫn mẹ cách chăm sóc, ăn uống cho trẻ suy dinh dưỡng
Đối với trẻ suy dinh dưỡng, tùy theo từng giai đoạn mà mẹ có thể áp dụng cách chăm sóc, chế độ dinh dưỡng khác nhau. Dưới đây là gợi ý cách chăm sóc và chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng theo từng giai đoạn mà mẹ có thể tham khảo:
1. Giai đoạn bào thai
Ở giai đoạn này, dinh dưỡng sẽ truyền từ mẹ sang thai nhi do vậy người mẹ cần được bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết trong suốt thai kỳ. Đặc biệt, các mẹ cần lưu ý uống bổ sung viên thuốc sắt, axit folic và viên canxi trong quá trình mang thai để ngăn ngừa tình trạng suy dinh dưỡng bào thai ở trẻ.
2. Giai đoạn trẻ từ 0 – 2 tuổi
Sau khi trẻ sinh ra, mẹ nên cho bé bú ngay trong vòng 1 giờ đầu tiên và duy trì cho trẻ bú đủ 6 tháng. Với trẻ suy dinh dưỡng, bé có thể sẽ cần bú mẹ đến 24 tháng hoặc lâu hơn để bổ sung đủ dưỡng chất cần thiết và phục hồi.
Sau 6 tháng, bé bước vào giai đoạn ăn dặm thì mẹ nên tăng số lượng bữa ăn của bé lên tùy theo độ tuổi. Ngoài việc bổ sung đủ 4 nhóm dưỡng chất (đạm, đường, béo, vitamin & khoáng chất) trong từng bữa ăn thì mẹ phải lưu ý cho bé uống bổ sung vitamin A liều cao và tẩy giun ít nhất 2 lần / năm theo chương trình Ngày Vi chất dinh dưỡng do Bộ Y tế tổ chức.
3. Giai đoạn tuổi tiền dậy thì và dậy thì
Trong giai đoạn này, chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng cần được điều chỉnh theo độ tuổi và giới tính. Các bé gái cần bổ sung 1.900 – 2.300 calo / ngày trong khi đó các bé nam cần 2.100 – 2.800 calo / ngày.
Mẹ nên cho bé ăn tối thiểu 3 bữa mỗi ngày với khẩu phần ăn đủ 4 nhóm dinh dưỡng chính. Đặc biệt, cần lưu ý đến các nhóm thức ăn giàu chất đạm để phát triển cơ và các tế bào của bé.
Một số mẫu thực đơn phục hồi trẻ suy dinh dưỡng tại nhà
Dưới đây là một số gợi ý thực đơn cho trẻ suy dinh dưỡng mà bố mẹ có thể tham khảo và áp dụng:
1. Trẻ dưới 6 tháng
Đây là giai đoạn trẻ hấp thu dinh dưỡng hoàn toàn thông qua sữa mẹ. Do đó việc cần làm là cho mẹ ăn đủ chất, làm việc nhẹ nhàng và ngủ đủ giấc để có đủ sữa cho con bú. Nếu mẹ không đủ sữa cho bé bú thì mẹ cần đến gặp bác sĩ dinh dưỡng để được chỉ định thay thế sữa mẹ bằng những loại sữa công thức phù hợp.
2. Trẻ từ 6 – 12 tháng
Giai đoạn trẻ bắt đầu ăn dặm, mẹ có thể khởi đầu cho bé ăn bột với sữa và rau củ. Sau đó tăng dần độ đặc của thức ăn với cháo xay thịt, rau củ sao cho đủ 2 – 3 bữa ngày. Nếu trẻ ăn ít mẹ hãy tăng số bữa ăn lên và có thể làm lỏng thức ăn với nước giá đậu xanh (dùng nước giá đậu xanh để nấu bột hoặc cháo.
Dưới đây là mẫu thực đơn minh họa trong 1 ngày dành cho trẻ bị suy dinh dưỡng từ 6 – 12 tháng tuổi:
Thời gian Dinh dưỡng 6h00 Bú mẹ hoặc sữa công thức 8h00 150 – 200ml bột rau thịt băm, gồm:
- 10 – 15g bột gạo tẻ;
- 15 – 20g thịt nạc thăn;
- 5ml dầu / mỡ;
- 5 – 10g rau ngót / cải ngọt.
10h00 50ml nước ép cam (có thể thêm 5g đường) 11h00 Bú mẹ hoặc sữa công thức 14h00 150 – 200ml cháo bột trứng gà, gồm:
- 10 – 15g bột gạo tẻ;
- 1 lòng đỏ trứng gà;
- 5ml dầu / mỡ;
- 5 – 10g rau xanh tùy chọn.
16h00 50ml nước hoa quả chuối / đu đủ / xoài hoặc 100ml sữa chua. 18h00 Bú mẹ hoặc sữa công thức 21h00 Bú mẹ hoặc sữa công thức Giá trị dinh dưỡng của thực đơn:
- Năng lượng: 700 – 750 calo;
- Đạm: 22g;
- Đường bột: 85g;
- Béo: 35g.
3. Trẻ 13 – 24 tháng
Trẻ từ 13 – 24 tháng tuổi cần được bú mẹ từ 500 – 600ml / ngày (chia thành 3 cữ bú) và ăn 3 cữ bột / ngày:
Thời gian Dinh dưỡng 7h00 200ml cháo tôm bí xanh, gồm:
- 30g bột gạo tẻ;
- 20g tôm bóc vỏ (bỏ đầu, đuôi và chân);
- 7.5ml dầu / mỡ;
- 30g bí xanh;
- 2ml nước mắm.
9h00 Bú mẹ hoặc sữa công thức 11h00 200ml cháo tôm cà rốt, gồm:
- 30g bột gạo tẻ;
- 20g thịt gà ta xé nhuyễn;
- 7.5ml dầu / mỡ;
- 20g cà rốt
- 2ml nước mắm.
11h30 50ml nước hoa quả chuối / đu đủ / xoài hoặc 100ml sữa chua. 14h00 Bú mẹ hoặc sữa công thức 17h00 200ml cháo bò bằm cải cúc, gồm:
- 30g bột gạo tẻ;
- 20g thịt bò băm;
- 7.5ml dầu / mỡ;
- 30g cà rốt;
- 2ml nước mắm.
20h00 Bú mẹ hoặc sữa công thức Giá trị dinh dưỡng của thực đơn:
- Năng lượng: 1000 – 1050 calo;
- Đạm: 31g;
- Đường bột: 121g;
- Béo: 50g.
Nếu mẹ mất sữa hay ít sữa, trẻ cần được bổ sung sữa công thức theo số lượng 200ml sữa công thức / cữ bú theo tỉ lệ của nhà sản xuất.
4. Trẻ 25 – 36 tháng
Giai đoạn này, trẻ đã dứt bú sữa mẹ nhưng mẹ vẫn nên tiếp tục chế độ dinh dưỡng với 5-6 bữa/ ngày cho bé, chi tiết như sau:
Thời gian Dinh dưỡng 7h00 ½ ổ bánh mì thịt. 9h00 250ml sữa bò, sữa công thức. 11h00
- 40 – 50g gạo tẻ;
- 25g đậu xào 10g thịt băm;
- 1 quả trứng hấp hoặc rán;
- Canh rau đay (nấu từ 75 – 100g rau đay)
- 1 quả chuối tiêu.
14h00 250ml súp bò hầm khoai tây; 18h00
- 40 – 50g gạo tẻ;
- 30g thịt bò xào dưa giá;
- Canh rau ngót thịt băm (nấu từ 75 – 100g rau ngót và 10g thịt băm);
- 1 lát đu đủ.
20h00 250ml sữa bò, sữa công thức. Giá trị dinh dưỡng của thực đơn:
- Năng lượng: 1200 – 1300 calo;
- Đạm: 39g;
- Đường bột: 150g;
- Béo: 60g.
Phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ
Suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ có thể phòng ngừa bằng rất nhiều phương pháp khác nhau, chẳng hạn như:
1. Cho trẻ bú mẹ ngay sau sinh
Mẹ có thể cho trẻ bú ngay từ 30 phút sau khi sinh. Sữa mẹ ngoài cung cấp dinh dưỡng còn chứa cực nhiều kháng thể globulin IgA giúp bé chống lại các bệnh lý về nhiễm trùng có thể lây qua lớp niêm mạc mũi, họng, thực quản, dạ dày, ruột và đường sinh dục. Do đó, cho trẻ bú ngay sau sinh sẽ giúp tăng cường dinh dưỡng cho trẻ, bảo vệ con khỏi một số bệnh thường gặp.
2. Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu
Trong 6 tháng đầu, sữa mẹ vẫn là nguồn dinh dưỡng quan trọng nhất đối với trẻ. Mẹ có thể cho bé uống kết hợp với sữa công thức được bác sĩ chỉ định trong trường hợp thiếu sữa nhưng tuyệt đối không thể bỏ hoàn toàn sữa mẹ.
3. Cho trẻ ăn dặm kết hợp bú mẹ sau 6 tháng tuổi
Sau 6 tháng tuổi, trẻ bắt đầu ăn dặm để hệ tiêu hóa dần làm quen với các loại thực phẩm đa dạng hơn. Tuy nhiên, mẹ vẫn nên cho bé duy trì bú sữa mẹ kết hợp ăn dặm đến ít nhất 12 hoặc 24 tháng tuổi để đảm bảo con được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng nhất.
4. Cho trẻ ăn đa dạng thực phẩm phù hợp với độ tuổi
Cha mẹ cần cân bằng khoa học giữa các nhóm chất dinh dưỡng trong mỗi bữa ăn của trẻ. Ngoài bột, cháo, cơm, bố mẹ cần cho trẻ ăn thêm thịt, cá, trứng, rau xanh, dầu mỡ và hoa quả chín. Việc ăn đa dạng món ăn phù hợp với độ tuổi giúp trẻ ăn ngon miệng hơn, tránh tình trạng biếng ăn.
5. Vệ sinh môi trường, vệ sinh cá nhân cho trẻ và người chăm sóc trẻ
Để tránh cho trẻ mắc các bệnh nhiễm trùng đường ruột hay giun sán thì bố mẹ cần quan tâm đến vấn đề vệ sinh môi trường và vệ sinh cá nhân. Khi chọn thực phẩm nên lựa chọn những loại tươi mới, hạn chế đồ ăn sẵn, đồ bảo quản.
6. Bổ sung sắt, vitamin A và tẩy giun định kỳ
Trẻ cần được bổ sung sắt để ngăn ngừa chứng thiếu máu, đảm bảo phát triển toàn diện. Trong khi đó, bổ sung hai liều cao vitamin A mỗi năm giúp cho trẻ em dưới 3 tuổi tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy, cải thiện thị lực và ngăn ngừa tình trạng thấp còi. Ngoài ra, bố mẹ cũng nên lưu ý cho bé uống thuốc tẩy giun định kỳ 6 tháng 1 lần cho trẻ từ 1 tuổi trở lên để đảm bảo sức khỏe đường ruột.
7. Tăng cường dinh dưỡng cho trẻ trong và sau khi ốm
Khi trẻ bị ốm, cơ thể của trẻ rất yếu ớt và cần được bổ sung dinh dưỡng để hồi phục nhanh hơn. Do đó, trong giai đoạn này, tăng cường các 4 nhóm dinh dưỡng quan trọng (đạm, đường, béo, vitamin & khoáng chất) là điều thực sự cần thiết. Tốt nhất, ngoài món cơm chính, bữa ăn cần có đủ 4 món khác gồm món mặn, món xào, món canh và món tráng miệng.
8. Ngừa và trị bệnh
Với trẻ em, phòng bệnh hơn chữa bệnh. Vì thế, cách tốt nhất để ngừa bệnh cho trẻ là bố mẹ cần đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ, hoặc Xét nghiệm vi chất để xem trẻ có bị thiếu vi chất nào không và bổ sung kịp thời.
Trong điều trị bệnh, trẻ cần được điều trị bằng kháng sinh một cách đúng đắn, tức chỉ dùng kháng sinh khi có chỉ định của bác sĩ. Bên cạnh đó, ngoài việc trông chờ vào toa thuốc của bác sĩ, bố mẹ nên kết hợp chăm sóc bé với một chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng chuẩn khoa học để trẻ nhanh khỏi bệnh.
9. Theo dõi biểu đồ tăng trưởng cho trẻ hàng tháng
Để phát hiện kịp thời tình trạng suy dinh dưỡng của trẻ, bố mẹ cần thường xuyên theo dõi sự tăng trưởng của trẻ rồi đối chiếu với Bảng chiều cao & cân nặng theo độ tuổi do Tổ chức Y tế Thế giới ban hành. Từ đó, bố mẹ sẽ có biện pháp cải thiện chế độ ăn cũng như phối hợp cùng bác sĩ điều trị dứt điểm tình trạng suy dinh dưỡng cho bé.
10. Khuyến khích bé tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục sẽ thúc đẩy quá trình trao đổi chất trong cơ thể diễn ra nhanh hơn. Vì thế, với trẻ trên 3 tuổi, bố mẹ nên khuyến khích trẻ vận động ít nhất 45 phút mỗi ngày thông qua việc tham gia một số trò chơi để tăng cường sức khỏe. Tốt nhất, bố mẹ nên cho trẻ vui chơi ngoài trời để tăng cường hấp thụ vitamin D3, giúp trẻ cao lớn khỏe mạnh.
Trên đây là tất cả những thông tin quan trọng về chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng mà bố mẹ cần lưu tâm. Nếu trẻ đang có nguy cơ suy dinh dưỡng hoặc đã bị suy dinh dưỡng mà bố mẹ chưa biết cách xây dựng thực đơn ăn uống cho bé sao cho đúng; tốt nhất, bố mẹ nên nhanh chóng đưa bé đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome để được thăm khám kịp thời.
Đến với Nutrihome, bé yêu nhà mình sẽ được xét nghiệm toàn diện, giúp bố mẹ đánh giá chính xác tình trạng dinh dưỡng của trẻ, hiểu được trẻ đang thừa hoặc thiếu chất gì…Từ đó, các bác sĩ sẽ ra phác đồ điều trị và hướng dẫn ba mẹ cách xây dựng một chế độ ăn cho trẻ suy dinh dưỡng hiệu quả tại nhà.