Đái tháo đường (còn gọi tiểu đường) có tỷ lệ tử vong đứng thứ 3 trong các bệnh không lây nhiễm bên cạnh ung thư và tim mạch. Người bệnh không chỉ tuân thủ tái khám định kỳ, tập thể dục thường xuyên mà còn lưu ý chế độ ăn uống để tránh nguy cơ tăng đường huyết. Vậy nước uống cho người tiểu đường nên chọn loại nào?
Bệnh tiểu đường là gì?
Bệnh tiểu đường là dạng rối loạn chuyển hóa glucose trong máu do sản xuất ít insulin hoặc cơ thể sử dụng insulin không hiệu quả (còn gọi là đề kháng insulin). Từ đó, cơ thể không thể chuyển hóa đường trong máu thành năng lượng đi nuôi tế bào. Chính lượng đường trong máu tăng cao so với mức cho phép và tình trạng này kéo dài dẫn đến người bệnh bị tiểu đường. Bệnh không được điều trị dễ dẫn đến biến chứng tim mạch, thận, mắt, thần kinh, cắt bỏ chân, thậm chí tử vong.
Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường
Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường do tuyến tụy sản xuất không đủ insulin hoặc cơ thể sử dụng insulin không hiệu quả. (1)
Tiểu đường được chia thành 3 loại:
- Tiểu đường tuýp 1
- Tiểu đường tuýp 2
- Tiểu đường thai kỳ
Các yếu tố gây ra bệnh tiểu đường như:
- Gia đình có người bị bệnh,
- Thừa cân béo phì,
- Từng sinh con nặng 4kg trở lên,
- Trên 45 tuổi,
- Hội chứng buồng trứng đa nang,
- Ít tập thể dục, ăn nhiều thức ăn nhanh…
Lượng đường trong máu bao nhiêu chứng tỏ mắc bệnh tiểu đường?
Đường được chuyển hóa từ các loại thực phẩm chúng ta ăn hàng ngày, nhờ đó cung cấp nguồn năng lượng giúp cơ thể vận động, phát triển.
1. Bảng chỉ số lượng đường cơ thể người bình thường:
Thời điểm Bình thường Tiền tiểu đường Tiểu đường Trước bữa ăn 8 – 10 giờ 70 – 99 mg/dl 3,9 – 5,5 mmol/L 100 – 125 mg/dL 5,6 – 6,9 mmol/L ≥ 126 mg/dl ≥ 7.0 mmol/L Sau khi ăn 1 – 2 tiếng 100 – 140 mg/dl < 6 – 7.8 mmol/l 140 – 199 mg/dl 7.8 – 11 mmol/L ≥ 200 mg/dl ≥ 11 mmol/L Ngẫu nhiên < 200 mg/dl < 11 mmol/l — — ≥ 200 mg/dl ≥ 11 mmol/L
2. Lưu ý:
Việt Nam hiện có khoảng 5 triệu người bị tiểu đường, trong đó 50% người không biết mắc bệnh. Nhiều người bệnh được phát hiện do vô tình phát hiện ra. Để xác định một người bị tiểu đường, người bệnh cần:
- Để kết quả xét nghiệm tiểu đường chính xác, người bệnh cần nhịn ăn qua đêm từ 8 – 10 giờ.
- Người bệnh được xét nghiệm 2 lần liên tiếp với kết quả đường huyết từ 7.0 mmol/l trở lên (tiểu đường), còn từ 5.6 – 6.9 (tiền tiểu đường).
- Ngoài ra, người bệnh còn được xét nghiệm đường huyết ngẫu nhiên (bất kỳ thời điểm bất kỳ trong ngày) và nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống.
Vì sao cần chọn nước uống cho người tiểu đường?
Cơ thể con người được tạo thành từ gần 2/3 là nước, do đó cần uống đủ nước mỗi ngày để giúp cơ thể thực hiện trao đổi chất.
Ngoài ra, da người bệnh tiểu đường thường khô, ngứa nên càng uống đủ lượng nước.
Nước uống vào hàng ngày không chỉ nguồn nước lọc mà còn từ nước canh rau, nước các loại trái cây, sữa…
Các loại nước uống tốt cho người tiểu đường
- Nước lọc: với người bệnh tiểu đường, nước lọc là loại nước uống tuyệt vời nhất để giữ đường huyết ổn định. Nước lọc chứa nguồn khoáng chất, giúp vận chuyển oxy, chất dinh dưỡng rất cần thiết để nuôi dưỡng các tế bào, hỗ trợ mọi hoạt động của cơ thể. (2)
- Trà xanh: uống trà xanh không đường mỗi ngày 6 tách trà hoặc 1 ly giúp ngăn nguy cơ tiểu đường tuýp 2 thấp hơn 33% so với người chỉ uống 1 lần/tuần. (3)
- Sữa hạt: các loại sữa thông thường cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể nhưng với người bệnh tiểu đường lại chứa quá nhiều chất béo, năng lượng sẽ không tốt. Vì vậy, người bệnh cần sử dụng các loại sữa hạt ít năng lượng nhưng vẫn đảm bảo đầy đủ chất cần thiết cho cơ thể. Một số loại hạt tốt cho cơ thể như hạt dẻ cười, hạnh nhân, đậu phộng giúp giảm lượng cholesterol xấu (LDL) trong máu, trong khi hạt óc chó, hồ đào, quả phỉ làm tăng nồng độ cholesterol tốt (HDL). Người bệnh khi uống không bỏ thêm đường.
- Sữa đậu nành: đậu nành rất phổ biến tại Việt Nam nên dễ dàng mua tại chợ, siêu thị. Trong đậu nành chứa chất isoflavone giúp cải thiện độ nhạy insulin ở người bị tiểu đường tuýp 2, từ đó các tế bào tăng khả năng phản ứng với insulin để chuyển hóa nhiều glucose hơn, giảm tình trạng đường tăng trong máu. Ngoài ra, đậu nành giúp tránh nguy cơ mắc bệnh tim nhờ góp phần giảm cholesterol toàn phần, triglyceride – chất béo trung tính và mỡ máu xấu (LDL) trong động mạch. Người bệnh không bỏ thêm đường khi uống sữa đậu nành. (4)
Các loại nước uống người tiểu đường cần tránh
Với người bệnh tiểu đường, không chỉ có thức ăn mà cả nước uống cũng góp phần giữ mức đường huyết ổn định. Người mắc bệnh tiểu đường cần tránh những loại thức uống sau để giảm nguy cơ tăng lượng đường trong máu, hạn chế những biến chứng nguy hiểm:
1. Soda
Một người độ tuổi trung niên nếu uống trên 3 loại nước uống có đường mỗi tuần có nguy cơ bị tiểu đường cao hơn 46% so với người không uống. Nếu chỉ uống 2 loại nước ngọt có đường hoặc nước trái cây mỗi tuần có nguy cơ bị tiểu đường tuýp 2 cao hơn, đặc biệt nếu người đó tăng hơn 2,7kg trong 5 năm.
2. Nước tăng lực
Nước tăng lực có thể chứa nhiều caffeine, carbohydrate khiến lượng đường trong máu tăng đột biến, tăng huyết áp, dễ gây mất ngủ… ảnh hưởng đến sức khỏe.
3. Bia rượu
Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA) cho rằng rượu có thể gây biến động lượng đường trong máu, do đó chỉ uống tối đa mỗi ngày 14ml rượu bình thường hoặc 147ml rượu vang hay 350ml bia.
4. Nước trái cây có đường
Nước trái cây thường được bổ sung thêm đường và loại bỏ chất xơ nên dễ khi vào máu dễ hấp thụ, làm tăng lượng đường trong máu. Do đó, người bệnh nên ăn trái cây thay vì ép lấy nước và mỗi lần ăn chỉ nên ước chừng khoảng một nắm tay cho mỗi bữa.
5. Nước uống có gas
Đồ uống có đường được hấp thụ vào máu quá nhanh, khiến lượng đường trong máu tăng đột ngột, ảnh hưởng đến việc kiểm soát đường huyết.
Chọn nước uống cho người tiểu đường rất quan trọng để ổn định đường huyết, giúp ngừa biến chứng của tiểu đường. Bệnh tiểu đường là bệnh mạn tính nhưng nếu được phát hiện sớm, có lộ trình điều trị phù hợp thì hạn chế được những biến chứng nguy hiểm như cắt chân, suy thận, suy tim và các bệnh về mắt,… Bên cạnh việc tái khám định kỳ, người bệnh tiểu đường còn phải tuân thủ chế độ dinh dưỡng, luyện tập thể dục theo hướng dẫn của bác sĩ Nội tiết – Đái tháo đường.