Trong văn hóa Nhật Bản có một lĩnh vực được đánh giá rất cao: ẩm thực Nhật Bản. Ẩm thực Nhật hấp dẫn ở chỗ không lạm dụng quá nhiều gia vị mà chú trọng làm nổi bật hương vị tươi ngon, tinh khiết tự nhiên của món ăn. Các món ăn Nhật luôn đầy đủ chất dinh dưỡng, đa dạng biến thể. Hương vị món ăn thanh tao, nhẹ nhàng, phù hợp với thiên nhiên từng mùa.
Ẩm thực Nhật Bản – một nét tinh hoa
Một trong những nét dễ nhận thấy của ẩm thực Nhật Bản là các món ăn được trình bày rất đẹp, thể hiện một tư duy thẩm mỹ rất tinh tế. Các vật dụng để bày biện món ăn cũng rất xinh xắn. Chúng được thiết kế và lựa chọn 1 cách tinh tế.
Do vị trí của nó được biển bao quanh nên ẩm thực Nhật Bản có hải sản chiếm phần lớn trong thực đơn.
Ẩm thực Nhật Bản chuộng các món ăn tươi sống, giữ nguyên hương vị ban đầu. Chúng sẽ được ăn kèm gừng ngâm, củ cải trắng, tảo biển…
Một đặc biệt khác là người Nhật cũng ăn theo mùa, mùa nào thức nấy:
- Mùa xuân thì dùng bánh Sakura Mochi, gạo anh đào.
- Mùa hè, người Nhật ăn những món mát lành.
- Mùa thu ăn khoai lang nướng
- Mùa đông, người Nhật chuộng ăn các loại quýt, tượng trưng cho mặt trời
Quy tắc ăn uống: Người Nhật có phép lịch sự trên bàn ăn. Trước khi ăn thì xin phép, ăn xong nói lời cảm ơn. Khi rót rượu Sake cũng rót cho người khác, tới khi chai rượu gần hết mới được rót cho bản thân.
Những triết lý của ẩm thực Nhật Bản
Không chỉ trang trí đẹp mắt, hương vị thơm ngon mà các món ăn Nhật Bản còn gây sự chú ý nhờ các triết lý sâu sắc ẩn chứa bên trong. Ví dụ như rượu Sake là để trừ tà và kéo dài tuổi thọ, món tôm Tempura chúc trường thọ vì tôm là tượng trưng cho sự trường thọ, món sushi cá tráp biển là chúc sung túc thịnh vượng,…
Trong ẩm thực Nhật Bản, khi một người đầu bếp nấu ăn phải đảm bảo đủ 5 nguyên tắc: 5 màu (trắng, đỏ, vàng, xanh, đen), 5 vị (mặn, chua, ngọt, đắng, cay), 5 phương pháp (hầm, nướng, chiên, hấp, luộc). Ngoài ra, món ăn ngon là chưa đủ mà phải được trình bày sao cho đẹp mắt. Vì thế người Nhật hay có câu nói “ăn bằng mắt”.
Bên cạnh đó người Nhật còn có 5 quy tắc chuẩn mực khi thưởng thức món ăn mà du khách nên biết. Các quy tắc này bắt nguồn từ tôn giáo ở Nhật Bản.
- Một là cần kính trọng và biết ơn những người đã nuôi trồng thực phẩm cũng như chế biến ra các món ăn.
- Hai là phải làm nhiều việc tốt để xứng đáng được hưởng những món ăn đó.
- Ba là khi ngồi vào bàn ăn thì tâm thái phải bình an, thoải mái.
- Bốn là thưởng thức món ăn còn nuôi dưỡng tinh thần chứ không phải chỉ có nuôi dưỡng cơ thể.
- Năm là cần nỗ lực để trạng thái tinh thần luôn vui vẻ.
Các món ăn tiêu biểu của ẩm thực Nhật Bản
Sushi
Sushi thường được kết hợp bởi 1 số thành phần khác nhau như hải sản, trái cây nhiệt đới, đường, muối… và thành phần chính là gạo Nhật (shari). Sushi thường được dùng với gừng muối (gari), wasabi (hoặc bánh chay ngô), và nước tương (hoặc tamari). Riêng củ cải Daikon sẽ được dùng như món trang trí.
Sushi được trình bày theo nhiều kiểu khác nhau, tùy theo từng nhà hàng. Các loại sushi cũng vô cùng đa dạng. Đẹp mắt và vô cùng bổ dưỡng, có những món sushi được trang trí/ trình bày đẹp như cá thật. sushi hình nón, sushi ép khuôn, Mosaic sushi… Date maki sushi cuộn trứng ngọt
Có 6 loại sushi cơ bản: Nigirizushi, Chirashizushi, Makimono, Gunkan, Oshizushi, Temaki…
Sashimi
Sashimi Nhật Bản là loại thịt được thái lát mỏng. Nó thường là cá hồi, cá ngừ thịt bò, ngựa và hươu. Ngoài ra các loại thực phẩm (như yubatofuda và konnyaku) cũng thường được phục vụ dưới dạng sashimi.
Ăn sashimi đúng cách: người ta dùng sashimi kèm với nước tương nhưng phải nhúng từng miếng vào nước tương trước khi ăn. Tùy loại sashimi mà có thể dùng kèm gừng ngâm hoặc wasabi. Đối với kiểu này thì phải nhúng wasabi hoặc gừng trực tiếp lên miếng sashimi (trái ngược với trộn với nước tương).
Các loại sashimi Nhật Bản rất đa dạng. Một số loại phổ biến: Sashimi cá ngừ (Maguro), Sashimi cá hồi (Sake), Sashimi cá tráp (Tai), Sashimi cá thu (Saba), Sashimi cá ngừ vằn (Katsuo), Sashimi cá cam (Kanpachi), Sashimi cá mặt trăng (Buri / Hamachi), Sashimi Mực (Ika), Sashimi bạch tuộc (Tako), Sashimi tôm ngọt (Amaebi), Sashimi Sò điệp (Hotate), Sashimi nghêu (Hokkigai), Sashimi trứng cá hồi (Ikura), Sashimi cầu gai (Uni)…
Cơm Nhật
Các món cơm Nhật cũng rất cầu kỳ. Nào là cơm măng kiểu Nhật, cơm hộp Bento, cơm cà, cơm nắm Onigiri, cơm Hayashi, cơm Katsu cà ri; cơm nấu Kama – kamameshi, mugitorodon – cơm sốt khoai lang, Takikomi Gohan – cơm chiên Nhật Bản…
Mì Nhật Bản
Nói đến ẩm thực Nhật Bản thì phải nhắc đến món mì. Hiện nay có hàng ngàn loại mì khác nhau ở Nhật Bản với hương vị đa dạng, hấp dẫn. Có thể kể tới một số loại như Udon, Soba, Ramen, Mì trượt nước, mì Hotto, mì mực sống (Odori – don)… Đặc biệt mì ramen thường được nhắc tới nhất là loại mì trong một bát canh soup.
Hiện nay ở Nhật có hẳn một bảo tàng mì ramen Momofuku Ando Instant tại Osaka hay ngôi đền ramen nổi tiếng ở Yokohama. Điều này cho thấy vị trí quan trọng của món mì trong từ điển ẩm thực Nhật Bản.
Lẩu Nhật Bản
Lẩu Nhật Bản đã có lịch sử hơn 1.000 năm. Lẩu là một món ăn truyền thống ở Nhật rất được ưa chuộng vào mùa đông. Đặc biệt khi thời tiết mùa đông trở lạnh, được thưởng thức món lẩu ấm nóng thì quả thật rất tuyệt vời. Thành phần của lẩu rất đa dạng, giàu dinh dưỡng. Cũng có món được nấu rất đơn giản, không cầu kỳ. Mỗi món sẽ có 1 hương vị, cách chế biến khác nhau. Ngoài ra cũng chính món đó nhưng mỗi vùng miền lại có biến thể.
Một số món lẩu nổi tiếng có thể kể tên như: Lẩu cua Kani (Kani Suki); Lẩu sumo chanko – nabe; Lẩu heo rừng; lẩu Sukiyaki, lẩu Motsunabe, lẩu Ishikari…
Bánh kẹo Nhật Bản
Nếu đến Nhật, bạn sẽ rất ngạc nhiên vì danh sách các loại bánh kẹo của người Nhật rất phong phú. Có thể kể như bánh cá nướng, bánh kếp chuối, bánh mochi đập nổi tiếng, bánh pudding phong cách Nhật, bánh wagashi, bánh Dango, bánh gạo khô senbei, bánh quy Nhật Bản Arare/ Okaki, bánh rán Dorayaki…
Thức uống
Thức uống phổ biến ở Nhật là trà. Người ta thường dùng bột trà xanh nguyên chất (matcha trà xanh) cho trà đạo.
Rượu: đối với rượu thì người Nhật có loại rượu sakamai có nồng độ cao tên là sake. Loại rượu này rất được ưa chuộng trong các nghi lễ thần đạo và được xem như quốc tửu.