Vi chất dinh dưỡng là những chất mà cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ nhưng có vai trò rất quan trọng, khi thiếu sẽ dẫn đến những ảnh hưởng nghiêm trọng cho cơ thể, đặc biệt là trẻ nhỏ. Khi nói đến vi chất dinh dưỡng tức là bao gồm nhóm vitamin (A,B,C,D,E…) và nhóm các nguyên tố khoáng như: Can xi, phốt pho, sắt, kẽm, iod, selen, đồng …
Thông thường, chúng ta hay quan tâm nhiều đến việc cân đối hàm lượng protein, chất béo, tinh bột… trong khẩu phần ăn hằng ngày, mà vô tình quên đi những thành phần vi lượng như các vi chất dinh dưỡng. Chỉ đến khi sự thiếu hụt dẫn tới các triệu chứng, tình trạng bệnh lý thì chúng ta mới được cảnh báo và tìm hiểu về nó. Nếu như các chất dinh dưỡng đa lượng như proteins, chất béo, tinh bột… cơ thể cần được cung cấp với hàm lượng tính theo gram mỗi ngày, thì một nhóm dưỡng chất khác, cơ thể chỉ cần với hàm lượng dưới 100 miligram, thậm chí chỉ vài microgram mỗi ngày, được gọi chung với cái tên “vi chất dinh dưỡng”. Trong khi các dưỡng chất đa lượng cung cấp cho con người nguồn năng lượng cần thiết cho các chức năng và hoạt động cơ bản mỗi ngày, thì các vi chất dinh dưỡng được ví như “những chiếc bugi” giúp kích hoạt năng lượng, qua đó hỗ trợ cơ thể sử dụng hiệu quả nguồn năng lượng đã được cung ứng, thúc đẩy những phản ứng sinh hóa trong các tế bào của cơ thể.
Vậy thực chất của vi chất dinh dưỡng là bao gồm những gì? Theo bác sĩ Phan Việt Sơn, Phó Giám đốc Bệnh viện Sản – Nhi Cà Mau, thì: “Đó chính là các vitamin và khoáng chất, là những dưỡng chất thiết yếu, có vai trò quan trọng cho sự tăng trưởng, chức năng miễn dịch, phát triển trí não và nhiều chức năng quan trọng khác”. Đối với các trẻ ở giai đoạn ăn dặm và trẻ lớn, các bậc cha mẹ cần cung cấp cho bé chế độ ăn đầy đủ, cân đối giữa 5 thành phần dinh dưỡng là chất đạm (thịt, cá, trứng..), tinh bột (gạo, khoai, ngô…), chất béo (dầu, mỡ..), rau củ trái cây và sữa. Chất đạm, chất béo và tinh bột sẽ cung cấp năng lượng cho trẻ; các chất dinh dưỡng từ rau quả sẽ giúp cơ thể bé sản xuất kháng thể, tăng cường khả năng miễn dịch như một hàng rào chống lại sự xâm nhập của virus vào cơ thể.
Có thể nói, việc bổ sung vi chất dinh dưỡng cho trẻ là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, nhiều bà mẹ hiện vẫn chưa có nhiều kiến thức trong việc bổ sung những chất dinh dưỡng cần thiết cho trẻ nhỏ. Chị Nguyễn Hồng Hoa, khóm 1, thị trấn Thới Bình, huyện Thới Bình có bé 2 năm tuổi cho biết: “Hằng ngày tôi vẫn cho con ăn cơm, cháo nghiền với thịt, trứng, cá. Nhưng do sợ đường ruột của bé yếu, nên tôi ít khi cho bé ăn dặm thêm rau, củ, quả”.
Không riêng gì trường hợp của chị Hoa, mà hiện nay còn có rất nhiều bà mẹ trẻ vẫn còn thiếu kiến thức trong kỹ năng nuôi trẻ, nhất là trong việc bổ sung các vi chất cần thiết ở những năm đầu đời, để trẻ phát triển và trưởng thành. Để cải thiện chế độ dinh dưỡng cho trẻ nhỏ, ngoài việc uống bổ sung vi chất dinh dưỡng, được xem là một giải pháp ngắn hạn quan trọng có thể giúp cải thiện được ngay tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng. Thì vấn đề căn cơ là các bà mẹ cần đa dạng hóa bữa ăn, nên sử dụng nhiều loại thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng trong bữa ăn hàng ngày. Đây là giải pháp tự nhiên nhất nhằm cung cấp đủ vi chất dinh dưỡng cho nhu cầu của cơ thể. Sử dụng đầy đủ các loại thực phẩm từ bốn nhóm thực phẩm, cân đối khẩu phần ăn, chú ý các thực phẩm nguồn gốc động vật có nhiều vi chất dinh dưỡng có giá trị sinh học cao, ví dụ như: Hải sản giàu iốt, kẽm, thịt đỏ giàu sắt v..v…
Để phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng cho trẻ nhỏ, các nhà chuyên môn khuyến cáo, trước tiên cần quan tâm đến chăm sóc dinh dưỡng ngay từ tuổi vị thành niên, đặc biệt là giai đoạn mới kết hôn, chuẩn bị làm mẹ. Dinh dưỡng hợp lý trong 1.000 ngày vàng (đầu đời) tức là từ khi bà mẹ bắt đầu mang thai đến khi trẻ 2 tuổi đóng vai trò hết sức quan trọng. Đảm bảo dinh dưỡng cho phụ nữ trong thời gian mang thai để giúp thai nhi phát triển tốt và bà mẹ có đủ dự trữ các chất dinh dưỡng để nuôi con sau này. Mặt khác bổ sung viên sắt trong thời kỳ mang thai và sau khi sinh là rất cần thiết để phòng chống thiếu máu cho cả mẹ và con. Bà mẹ trong vòng 1 tháng đầu sau đẻ cũng cần được uống vitamin A liều cao và cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu sau sinh để phòng chống thiếu vitamin A cho trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi. Đối với trẻ em trên 6 tháng tuổi, tiếp tục bú sữa mẹ đến 24 tháng, đa dạng hóa bữa ăn, thực hiện vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, phòng chống nhiễm giun, phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy, nhiễm khuẩn đường hô hấp cũng rất quan trọng vì nó liên quan đến tình trạng dinh dưỡng nói chung và thiếu vi chất của trẻ nhỏ nói riêng.