Vitamin A bảo vệ sự toàn vẹn của các biểu mô da, giác mạc mắt, niêm mạc. Vitamin A tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể. Vitamin A giữ vai trò tăng trưởng và nhân lên của tế bào nên nó cũng rất cần thiết cho quá trình phát triển, đặc biệt là cần cho sự phát triển của phôi thai và trẻ em. Vitamin A là một loại vitamin tan trong chất béo (dầu/mỡ), không tan trong nước.
Trẻ em từ 6 đến 36 tháng tuổi dễ có nguy cơ bị thiếu vitamin A do nhu cầu tăng cao nhưng khẩu phần ăn thiếu hụt hoặc rối loạn hấp thu. Nhu cầu của trẻ cao gấp 5 – 6 lần người lớn tính theo kg cân nặng. Ngoài ra khi trẻ bị bệnh như: sởi, thủy đậu, viêm phế quản, lao, … thì nhu cầu vitamin A tăng trong thời gian bị bệnh mà thức ăn không đủ cung cấp gây thiếu vitamin A. Trong thời kỳ bé bú mẹ, sữa mẹ là nguồn cung cấp vitamin A chính, nếu mẹ thiếu vitamin A sẽ dẫn đến hậu quả tất yếu là bé cũng thiếu vitamin này. Giai đoạn trẻ ăn dặm và sau này, nếu bữa ăn bổ sung không đa dạng, các thực phẩm không nhiều vitamin A và lượng mỡ hoặc dầu thiếu dẫn tới không hấp thu được vitamin A trong khẩu phần, dẫn tới không cung cấp đủ hàm lượng vitamin A cần thiết.
Cần bổ sung vitamin A thông qua việc đa dạng hóa bữa ăn hàng ngày cho trẻ, cân bằng các thành phần dinh dưỡng, đặc biệt chú trọng các thực phẩm như: gan, lòng đỏ trứng, bơ, sữa, pho mát, rau muống, rau ngót, rau cải xanh, bí đỏ, cà rốt, xoài,… Song song là bổ sung đầy đủ chất béo tạo điều kiện cho quá trình hấp thu vitamin A.
Bà mẹ sinh con cần được uống vitamin A liều cao/ 1 viên 200.000 đơn vị quốc tế (IU) trong vòng 1 tháng sau khi sinh để cung cấp cho trẻ qua sữa mẹ. Với trẻ em, cần được bổ sung liều cao theo qui định của chương trình. Liều lượng như sau:
- + Trẻ < 6 tháng không được bú sữa mẹ: Uống 50.000 IU vitamin A x 1 lần duy nhất
- + Trẻ từ 6 – 12 tháng: cho uống 100.000 IU vitamin A x 1 lần duy nhất.
- + Trẻ trên 1 tuổi: Cứ 6 tháng cho uống 200.000 IU vitamin A.
Ngoài ra, hiện nay có một số loại thực phẩm được tăng cường vitamin A như: đường, sữa, dầu ăn. Biện pháp này mang lại hiệu quả cao vì bao phủ được phần lớn các đối tượng nguy cơ thiếu vitamin A, nhưng vẫn chưa được cộng đồng sử dụng rộng rãi.
Do Việt Nam vẫn là nước có mức độ thiếu vitamin A có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng, các loại thực phẩm tự nhiên và thực phẩm có tăng cường vitamin A vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu vitamin A ở trẻ em, do đó biện pháp bổ sung vitamin A liều cao cho các đối tượng (như trên) vẫn được xem là một biện pháp can thiệp cộng đồng hiệu quả nhất hiện nay. Vì vậy, các bà mẹ sau sinh và trẻ em từ 6 đến 36 tháng, trẻ em dưới 5 tuổi (ở 22 tỉnh có tỷ lệ suy dinh dưỡng cao) cần được uống bổ sung vitamin A liều cao 2 lần/năm (đợt 1: ngày 1-2/6; đợt 2: tháng 12).
Ts. Bs Huỳnh Nam Phương – Viện Dinh dưỡng